Eth jadiment de Vilauba (Camós) siguec descorbit er an 1932 pendent era construccion d’ua carretèra, mès es catacions sistematiques, coordinades peth Musèu Arqueologic Comarcau de Banyoles, comencèren er an 1978 e s’alonguen fins aué dia. Es mès de quaranta ans de recèrca contunhada an permetut descorbir integraument era planta d’ua villa romana que siguec ocupada pendent quasi cinc cents ans, dempús deth sègle I dC enquiath sègle V dC, damb multiples fases e reformes, e quitament un incendi entremiei que maumetec ua part importanta deth sector residenciau. Er abandonament dera villa, totun, non supausèc era fin deth jadiment; just ath costat s’i bastic un petit vilatge o poblat visigòt (s. V-VII dC), format per tres cases damb es sòns respectius patis.

Entre es arqueològs Vilauba ei coneishuda per èster ua catacion pionèra, era prumèra en introdusir ena Peninsula es metòdes modèrns de registre dera man d’investigadors anglosaxons. En tot seguir damb era tradicion innovairitz, ara ei possible hèr un saut en temps e, mercés ara tecnologia 3D, visitar era villa coma se siguéssem autentics romans. Entà aqueri qui òpten pera visita tradicionau, eth jadiment ei equipat damb panèus e pancartes explicatives.