Era batalha deishèc un panorama desolant, e un païsatge quasi irreconeishiu.
Era batalha deishèc mèrques tan prigondes ena Tèrra Auta qu’encara aué son perceptibles en fòrça endrets dera comarca. Fòrça gent perdec era vida pendent era disputa, bèri uns moriren de hame, demorèren orfanèus o veudes, e un nombre considerable de persones patic es conseqüéncies dera repression franquista pendent era pòstguèrra. Aqueri qu’aueren mès sòrt e poderen tornar tà casa per se madeishi se trobèren damb un panorama entièrament desolant.
S’auien esfaçat es ancians camins e n’auien apareishut de naui, aqueri qu’es soldats auien daurit pendent era batalha entà facilitar eth pas des blindats. Eth païsatge ère quasi irreconeishiu: es montanhes cremades, es uarts e es camps desapareishudi; tota era tèrra auie estat semiada de municion, infectada pes rèstes de herralha belica, e tanben des cadavres des combatents. De tant eth tant, apareishie ua trincada o un clòt e, de pertot, tarcums e roeïna. Era majoritat de pòbles auien estat amplament destruïdi. Aquiu a on abans i auie era hònt, era glèisa, era plaça o era casa, solament i demorauen esbauçadi. Era tèrra ère herida. Aquera tèrra nauta, beròia, ruda e fòrta s’auie trincat e tardarie fòrça ans a rehèr-se.
